راهنمای کامل ارزش غذایی برنج ایرانی | همه چیز درباره کالری، ویتامین و مواد معدنی
برنج ایرانی یکی از اصلیترین مواد غذایی در سفره ایرانیهاست. اما آیا تا به حال فکر کردهاید که هر پیمانه برنجی که میخورید چه مواد مغذی و کالری دارد؟ در این مقاله جامع، به بررسی کامل ارزش غذایی برنج ایرانی، انواع مختلف آن و تاثیرات سلامتی این غذای پرطرفدار میپردازیم.
فهرست مطالب
- ارزش غذایی برنج سفید ایرانی
- ترکیبات تغذیهای برنج قهوهای
- مقایسه ارزش غذایی انواع برنج ایرانی
- ویتامینها و مواد معدنی موجود در برنج
- کالری برنج پخته شده و خام
- برنج و نیازهای تغذیهای روزانه
- سوالات متداول
ارزش غذایی برنج سفید ایرانی (در ۱۰۰ گرم برنج پخته شده)
برنج سفید پخته شده که محبوبترین نوع برنج در ایران است، دارای ترکیبات زیر است:
کالری و ماکروها:
- کالری: ۱۳۰ کیلوکالری
- کربوهیدرات: ۲۸ گرم
- پروتئین: ۲.۷ گرم
- چربی: ۰.۳ گرم
- فیبر: ۰.۴ گرم
- آب: ۶۸ گرم
توجه: این مقادیر برای برنج پخته شده است. برنج خام تقریباً ۳.۵ برابر کالری بیشتری دارد (حدود ۳۶۵ کیلوکالری در ۱۰۰ گرم).

آیا برنج ایرانی با کشاورزی ارگانیک سازگار است؟
ویتامینهای موجود در برنج ایرانی
برنج ایرانی منبع خوبی از ویتامینهای گروه B است:
ویتامینهای اصلی:
- تیامین (B1): ۰.۰۷ میلیگرم – مهم برای تبدیل غذا به انرژی
- نیاسین (B3): ۰.۴ میلیگرم – حفظ سلامت پوست و سیستم عصبی
- ویتامین B6: ۰.۱ میلیگرم – تقویت سیستم ایمنی
- فولات: ۳ میکروگرم – ضروری برای خانمهای باردار
نکته مهم: برنج قهوهای به دلیل داشتن لایه سبوس، تا ۳ برابر ویتامین بیشتری نسبت به برنج سفید دارد.
ویتامینهای موجود در برنج سفید و قهوهای (در ۱۰۰ گرم)
| ویتامین | برنج سفید پخته | برنج قهوهای پخته | درصد نیاز روزانه (برنج قهوهای) |
|---|---|---|---|
| تیامین (B1) | ۰.۰۷ میلیگرم | ۰.۱۷ میلیگرم | ۱۴٪ |
| ریبوفلاوین (B2) | ۰.۰۱ میلیگرم | ۰.۰۴ میلیگرم | ۳٪ |
| نیاسین (B3) | ۰.۴ میلیگرم | ۲.۶ میلیگرم | ۱۶٪ |
| ویتامین B6 | ۰.۱ میلیگرم | ۰.۳ میلیگرم | ۱۸٪ |
| فولات | ۳ میکروگرم | ۹ میکروگرم | ۲٪ |
| ویتامین E | ۰.۰۵ میلیگرم | ۰.۶ میلیگرم | ۴٪ |
| ویتامین K | – | ۱.۲ میکروگرم | ۱٪ |
مواد معدنی برنج (در ۱۰۰ گرم)
برنج ایرانی حاوی مواد معدنی ضروری است:
- منیزیم: ۱۲ میلیگرم (۳٪ نیاز روزانه)
- فسفر: ۴۳ میلیگرم (۶٪ نیاز روزانه)
- پتاسیم: ۳۵ میلیگرم
- آهن: ۰.۲ میلیگرم
- روی: ۰.۵ میلیگرم
- سلنیوم: ۷.۵ میکروگرم (۱۴٪ نیاز روزانه)
منیزیم برای سلامت استخوانها و عضلات ضروری است، در حالی که سلنیوم یک آنتیاکسیدان قوی است.
مواد معدنی برنج ایرانی و درصد نیاز روزانه
| ماده معدنی | مقدار در ۱۰۰ گرم برنج سفید | مقدار در ۱۰۰ گرم برنج قهوهای | نیاز روزانه بزرگسالان |
|---|---|---|---|
| منیزیم | ۱۲ میلیگرم (۳٪) | ۴۳ میلیگرم (۱۱٪) | ۴۰۰ میلیگرم |
| فسفر | ۴۳ میلیگرم (۶٪) | ۸۳ میلیگرم (۱۲٪) | ۷۰۰ میلیگرم |
| پتاسیم | ۳۵ میلیگرم (۱٪) | ۸۶ میلیگرم (۲٪) | ۳۵۰۰ میلیگرم |
| آهن | ۰.۲ میلیگرم (۱٪) | ۰.۵ میلیگرم (۳٪) | ۱۸ میلیگرم (زنان) |
| روی | ۰.۵ میلیگرم (۵٪) | ۰.۶ میلیگرم (۶٪) | ۱۰ میلیگرم |
| سلنیوم | ۷.۵ میکروگرم (۱۴٪) | ۱۱.۷ میکروگرم (۲۱٪) | ۵۵ میکروگرم |
| منگنز | ۰.۵ میلیگرم (۲۲٪) | ۱ میلیگرم (۴۴٪) | ۲.۳ میلیگرم |
| مس | ۰.۱ میلیگرم (۱۱٪) | ۰.۱ میلیگرم (۱۱٪) | ۰.۹ میلیگرم |
مقایسه ارزش غذایی انواع برنج ایرانی
برنج سفید (کامفیروزی، طارم، هاشمی)
- کالری: ۱۳۰ کیلوکالری (در ۱۰۰ گرم پخته)
- فیبر: کم (۰.۴ گرم)
- هضم: سریع
- شاخص گلیسمی: بالا (۷۰-۸۰)
برنج قهوهای (کامل)
- کالری: ۱۱۲ کیلوکالری (در ۱۰۰ گرم پخته)
- فیبر: بالا (۱.۸ گرم)
- هضم: کند
- شاخص گلیسمی: متوسط (۵۰-۵۵)
چرا برنج قهوهای مغذیتر است؟ برنج قهوهای فقط پوسته خارجی آن برداشته شده و لایه سبوس و جوانه آن حفظ شده است. این لایهها حاوی:
- ۳ برابر فیبر بیشتر
- ۲ برابر منیزیم بیشتر
- ۵ برابر ویتامین B6 بیشتر
- آنتیاکسیدانهای بیشتر

بررسی مصرف سرانه برنج ایرانی در مناطق مختلف کشور
مقایسه کامل ارزش غذایی انواع برنج ایرانی (در ۱۰۰ گرم پخته شده)
| ماده مغذی | برنج سفید | برنج قهوهای | برنج بلغور شده | برنج دمسیاه |
|---|---|---|---|---|
| کالری | ۱۳۰ کیلوکالری | ۱۱۲ کیلوکالری | ۸۳ کیلوکالری | ۱۲۸ کیلوکالری |
| کربوهیدرات | ۲۸ گرم | ۲۳.۵ گرم | ۱۸ گرم | ۲۷.۵ گرم |
| پروتئین | ۲.۷ گرم | ۲.۶ گرم | ۳.۱ گرم | ۲.۸ گرم |
| چربی | ۰.۳ گرم | ۰.۹ گرم | ۰.۲ گرم | ۰.۴ گرم |
| فیبر | ۰.۴ گرم | ۱.۸ گرم | ۴.۵ گرم | ۰.۶ گرم |
| شاخص گلیسمی | ۷۲-۸۹ | ۵۰-۵۵ | ۴۵-۵۰ | ۷۰-۷۵ |
| آهن | ۰.۲ میلیگرم | ۰.۵ میلیگرم | ۰.۹ میلیگرم | ۰.۳ میلیگرم |
| منیزیم | ۱۲ میلیگرم | ۴۳ میلیگرم | ۳۲ میلیگرم | ۱۵ میلیگرم |
شاخص گلیسمی (GI) برنج ایرانی چیست؟
شاخص گلیسمی نشان میدهد چقدر سریع یک غذا قند خون را بالا میبرد:
- برنج سفید ایرانی: ۷۲-۸۹ (بالا)
- برنج قهوهای: ۵۰-۵۵ (متوسط)
- برنج بلغور شده: ۴۵-۵۰ (پایین)
برای دیابتیها: برنج با شاخص گلیسمی پایینتر (برنج قهوهای یا برنج بلغور) گزینه بهتری است.
شاخص گلیسمی (GI) و بار گلیسمی (GL) انواع برنج
| نوع برنج | شاخص گلیسمی (GI) | بار گلیسمی در ۱۵۰ گرم (GL) | طبقهبندی | مناسب برای |
|---|---|---|---|---|
| برنج سفید کامفیروزی | ۷۲-۸۹ | ۳۳ | بالا | افراد سالم و ورزشکاران |
| برنج سفید هاشمی | ۷۰-۸۵ | ۳۱ | بالا | افراد سالم |
| برنج قهوهای | ۵۰-۵۵ | ۱۸ | متوسط | همه افراد |
| برنج بلغور شده | ۴۵-۵۰ | ۱۵ | پایین | دیابتیها و رژیمیها |
| برنج بازمانی (Basmati) | ۵۸-۶۵ | ۲۲ | متوسط | دیابتیها |
| برنج سرد شده | ۵۰-۶۰ | ۱۹ | متوسط | رژیم کاهش وزن |
توضیح:
- GI بالا: بیش از ۷۰
- GI متوسط: ۵۶-۶۹
- GI پایین: کمتر از ۵۵
کالری برنج در اندازههای مختلف
درک میزان کالری در اندازههای معمول مهم است:
برنج خام:
- ۱ پیمانه (۲۰۰ گرم): ۷۳۰ کیلوکالری
- ۱ استکان چایخوری (۵۰ گرم): ۱۸۲ کیلوکالری
برنج پخته شده:
- ۱ پیمانه (۱۵۸ گرم): ۲۰۵ کیلوکالری
- ۱ کاسه متوسط (۱۵۰ گرم): ۱۹۵ کیلوکالری
- ۱ قاشق غذاخوری (۲۰ گرم): ۲۶ کیلوکالری
نکته: برنج هنگام پخت حدود ۳ برابر وزنش آب جذب میکند، بنابراین کالری آن در واحد وزن کاهش مییابد.
راهنمای کالری برنج در اندازههای مختلف
| نوع و مقدار | وزن | کالری | کربوهیدرات | پروتئین |
|---|---|---|---|---|
| برنج خام – ۱ پیمانه | ۲۰۰ گرم | ۷۳۰ کیلوکالری | ۱۶۰ گرم | ۱۳.۴ گرم |
| برنج خام – ۱ استکان | ۵۰ گرم | ۱۸۲ کیلوکالری | ۴۰ گرم | ۳.۳ گرم |
| برنج پخته – ۱ پیمانه | ۱۵۸ گرم | ۲۰۵ کیلوکالری | ۴۴.۲ گرم | ۴.۲ گرم |
| برنج پخته – ۱ کاسه متوسط | ۱۵۰ گرم | ۱۹۵ کیلوکالری | ۴۲ گرم | ۴ گرم |
| برنج پخته – ۱ کاسه کوچک | ۱۰۰ گرم | ۱۳۰ کیلوکالری | ۲۸ گرم | ۲.۷ گرم |
| برنج پخته – ۱ قاشق غذاخوری | ۲۰ گرم | ۲۶ کیلوکالری | ۵.۶ گرم | ۰.۵ گرم |
| چلو رستورانی | ۲۵۰ گرم | ۳۲۵ کیلوکالری | ۷۰ گرم | ۶.۷ گرم |
برنج و رژیم غذایی روزانه
چقدر برنج در روز بخوریم؟ بر اساس توصیههای تغذیهای:
- فرد نشسته: ۲-۳ واحد غلات (۱۵۰-۲۰۰ گرم برنج پخته)
- فرد فعال: ۴-۶ واحد غلات (۳۰۰-۴۰۰ گرم برنج پخته)
- ورزشکاران: ۶-۸ واحد غلات (۴۰۰-۶۰۰ گرم برنج پخته)

جهت تهیه برنج کامفیروزی ۱۰ کیلویی درجه یک کلیک کنید
راهنمای مصرف برنج بر اساس سن و فعالیت
| گروه سنی / فعالیت | مقدار توصیه شده در روز | تعداد وعده | وزن هر وعده |
|---|---|---|---|
| کودکان ۱-۳ سال | ۵۰-۷۵ گرم پخته | ۱-۲ وعده | ۵۰ گرم |
| کودکان ۴-۸ سال | ۱۰۰-۱۵۰ گرم پخته | ۲ وعده | ۷۵ گرم |
| نوجوانان | ۱۵۰-۲۵۰ گرم پخته | ۲-۳ وعده | ۱۰۰ گرم |
| بزرگسالان کمتحرک | ۱۵۰-۲۰۰ گرم پخته | ۲-۳ وعده | ۱۰۰ گرم |
| بزرگسالان فعال | ۲۵۰-۴۰۰ گرم پخته | ۳-۴ وعده | ۱۲۵ گرم |
| ورزشکاران | ۴۰۰-۶۰۰ گرم پخته | ۴-۶ وعده | ۱۵۰ گرم |
| افراد دیابتی | ۱۰۰-۱۵۰ گرم پخته | ۲ وعده | ۷۵ گرم |
| رژیم کاهش وزن | ۱۰۰-۱۵۰ گرم پخته | ۱-۲ وعده | ۷۵ گرم |
خواص و مزایای تغذیهای برنج ایرانی
۱. منبع انرژی سریع
کربوهیدراتهای برنج به سرعت به گلوکز تبدیل میشوند و انرژی فوری در اختیار بدن قرار میدهند.
۲. بدون گلوتن
برنج به صورت طبیعی فاقد گلوتن است و برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک ایمن است.
۳. سهلالهضم
برنج سفید به راحتی هضم میشود و برای افراد با مشکلات گوارشی مناسب است.
۴. حاوی آرسنیک مقاوم
نوع خاصی از نشاسته در برنج که در روده کلفت تخمیر میشود و برای سلامت روده مفید است.
۵. منبع پروتئین گیاهی
اگرچه پروتئین برنج کامل نیست، اما با ترکیب با حبوبات (مثل عدس) پروتئین کاملی ایجاد میشود.
مقایسه برنج با سایر منابع کربوهیدرات (در ۱۰۰ گرم پخته)
| منبع کربوهیدرات | کالری | کربوهیدرات | پروتئین | فیبر | شاخص گلیسمی |
|---|---|---|---|---|---|
| برنج سفید | ۱۳۰ | ۲۸ گرم | ۲.۷ گرم | ۰.۴ گرم | بالا (۷۲-۸۹) |
| برنج قهوهای | ۱۱۲ | ۲۳.۵ گرم | ۲.۶ گرم | ۱.۸ گرم | متوسط (۵۰-۵۵) |
| بلغور | ۸۳ | ۱۸.۶ گرم | ۳.۱ گرم | ۴.۵ گرم | پایین (۴۶) |
| کینوآ | ۱۲۰ | ۲۱.۳ گرم | ۴.۴ گرم | ۲.۸ گرم | متوسط (۵۳) |
| سیبزمینی | ۸۷ | ۲۰.۱ گرم | ۱.۹ گرم | ۲.۲ گرم | بالا (۷۸) |
| ماکارونی کامل | ۱۳۱ | ۲۶.۵ گرم | ۵.۳ گرم | ۳.۲ گرم | پایین (۴۲) |
| نان سنگک | ۲۷۵ | ۵۵ گرم | ۹ گرم | ۳ گرم | متوسط (۶۵) |
| نان لواش | ۲۶۰ | ۵۱ گرم | ۸.۵ گرم | ۲ گرم | بالا (۷۵) |
معایب و نکات احتیاطی
۱. شاخص گلیسمی بالا
برنج سفید میتواند قند خون را سریع بالا ببرد، بنابراین دیابتیها باید مصرف آن را محدود کنند.
۲. فیبر کم
برنج سفید فیبر کمی دارد که ممکن است منجر به یبوست شود.
۳. آرسنیک
برنج میتواند آرسنیک جذب کند. برای کاهش آن:
- برنج را قبل از پخت بشویید
- با آب زیاد بپزید و اضافی آن را بریزید
- برنج ارگانیک با منشأ معتبر بخرید
ترکیب برنج با سایر مواد غذایی و ارزش تغذیهای
| ترکیب غذایی | کالری کل | پروتئین | فیبر | مزایا |
|---|---|---|---|---|
| برنج + عدس (عدسپلو) | ۲۸۰ | ۱۲ گرم | ۷ گرم | پروتئین کامل |
| برنج + مرغ | ۳۵۰ | ۲۵ گرم | ۱ گرم | پروتئین بالا |
| برنج + سبزیجات | ۱۸۰ | ۴ گرم | ۵ گرم | فیبر و ویتامین |
| برنج + ماهی | ۳۲۰ | ۲۲ گرم | ۱ گرم | امگا ۳ |
| برنج + لوبیا (لوبیاپلو) | ۲۶۵ | ۱۰ گرم | ۶ گرم | پروتئین گیاهی |
| برنج + زعفران | ۱۳۵ | ۲.۸ گرم | ۰.۵ گرم | آنتیاکسیدان |

جهت تهیه برنج کامفیروزی ۵ کیلویی درجه یک از فروشگاه برنج ایرانی دیدن کنید
بهترین روش پخت برای حفظ ارزش غذایی
روش کتهای: این روش باعث حفظ بیشتر ویتامینها میشود زیرا آب اضافی دور ریخته نمیشود.
نکات مهم:
- برنج را فقط ۲-۳ بار بشویید (شستشوی زیاد ویتامینها را از بین میبرد)
- از پخت با بخار استفاده کنید
- از روغن کمتری استفاده کنید
تغییرات ارزش غذایی برنج در روشهای مختلف پخت
| روش پخت | حفظ ویتامینها | حفظ مواد معدنی | کالری (۱۰۰ گرم) | شاخص گلیسمی |
|---|---|---|---|---|
| کته (دمپخت) | ۸۰-۹۰٪ | ۹۰-۹۵٪ | ۱۳۰ | ۷۲-۸۹ |
| آبکش | ۴۰-۵۰٪ | ۵۰-۶۰٪ | ۱۲۵ | ۷۰-۸۵ |
| پلو با دمکش | ۷۰-۸۰٪ | ۸۰-۸۵٪ | ۱۳۵ | ۷۵-۹۲ |
| برنج بخارپز | ۹۰-۹۵٪ | ۹۵-۱۰۰٪ | ۱۲۸ | ۶۸-۷۵ |
| برنج سرد شده | ۸۰-۹۰٪ | ۹۰-۹۵٪ | ۱۱۰ | ۵۰-۶۰ |
| برنج مایکروویو | ۶۰-۷۰٪ | ۷۵-۸۰٪ | ۱۳۰ | ۷۲-۸۹ |
نکته: برنج سرد شده به دلیل تشکیل نشاسته مقاوم، کالری قابل جذب کمتری دارد.
برنج مناسب برای رژیمهای مختلف
1.رژیم کاهش وزن
- برنج قهوهای یا بلغور شده
- کنترل پورشن (حداکثر ۱۵۰ گرم در وعده)
- ترکیب با سبزیجات
2.رژیم عضلهسازی
- برنج سفید (انرژی سریع)
- پورشن بزرگتر (۲۰۰-۳۰۰ گرم)
- ترکیب با پروتئین
3.رژیم دیابتی
- برنج قهوهای یا کامل
- پورشن کوچک (۱۰۰-۱۲۵ گرم)
- ترکیب با فیبر و پروتئین
برنج برای شرایط خاص سلامتی
| وضعیت سلامتی | نوع برنج پیشنهادی | مقدار روزانه | نکات خاص |
|---|---|---|---|
| دیابت نوع ۲ | برنج قهوهای یا بلغور | ۱۰۰-۱۲۵ گرم | با سبزیجات و پروتئین |
| کاهش وزن | برنج قهوهای | ۱۰۰-۱۵۰ گرم | حداکثر ۲ وعده |
| بیماری سلیاک | همه انواع برنج | طبق نیاز | بدون گلوتن |
| یبوست | برنج قهوهای | ۱۵۰-۲۰۰ گرم | فیبر بالا |
| اسهال | برنج سفید آبکش | ۲۰۰-۳۰۰ گرم | سهلالهضم |
| ورزشکاران | برنج سفید | ۴۰۰-۶۰۰ گرم | انرژی سریع |
| بارداری | برنج قهوهای تقویت شده | ۲۰۰-۳۰۰ گرم | فولات بیشتر |
| کودکان زیر ۱ سال | برنج سفید له شده | ۵۰-۱۰۰ گرم | سهلالهضم |
| سالمندان | برنج سفید نرم | ۱۵۰-۲۰۰ گرم | راحتتر جویده میشود |
مقایسه برنج با سایر غلات
| غلات | کالری (در ۱۰۰ گرم) | پروتئین | فیبر | GI |
|---|---|---|---|---|
| برنج سفید | ۱۳۰ | ۲.۷ گرم | ۰.۴ گرم | بالا |
| برنج قهوهای | ۱۱۲ | ۲.۶ گرم | ۱.۸ گرم | متوسط |
| بلغور | ۸۳ | ۳.۱ گرم | ۴.۵ گرم | پایین |
| کینوآ | ۱۲۰ | ۴.۴ گرم | ۲.۸ گرم | متوسط |

سوالات متداول
۱. آیا برنج چاقکننده است؟ خود برنج چاقکننده نیست، اما مصرف بیش از حد کربوهیدرات میتواند منجر به افزایش وزن شود. کلید موفقیت در کنترل پورشن است.
۲. برنج سرد شده کالری کمتری دارد؟ بله! وقتی برنج سرد میشود، نشاسته مقاوم در آن افزایش مییابد که کالری قابل جذب را تا ۱۵٪ کاهش میدهد.
۳. چند وقت یکبار میتوان برنج خورد؟ میتوانید روزانه برنج بخورید، اما بهتر است ۳۰-۴۰٪ کربوهیدرات روزانهتان از برنج باشد و بقیه را از غلات کامل دیگر دریافت کنید.
۴. برنج کدام ویتامین را دارد؟ برنج عمدتاً حاوی ویتامینهای گروه B (تیامین، نیاسین، B6) است. همچنین برنج تقویت شده ممکن است آهن و فولات اضافه شده داشته باشد.
۵. چرا برنج قهوهای بهتر از سفید است؟ برنج قهوهای دارای فیبر بیشتر، ویتامینهای بیشتر، مواد معدنی بیشتر و شاخص گلیسمی پایینتر است.
۶. برنج برای کودکان مناسب است؟ بله، برنج از ۶ ماهگی مناسب است. بهتر است با برنج سفید شروع کنید و بعد از ۱ سالگی برنج قهوهای اضافه کنید.
۷. آیا برنج شب چاق میکند؟ زمان خوردن برنج تاثیر زیادی ندارد. مهم این است که کل کالری روزانهتان را کنترل کنید.
نتیجهگیری
برنج ایرانی یک غذای مغذی و پرانرژی است که منبع خوبی از کربوهیدرات، ویتامینهای B و مواد معدنی محسوب میشود. برای بهرهمندی بهینه از ارزش غذایی برنج:
- برنج قهوهای را به رژیم غذایی خود اضافه کنید
- پورشن مناسب مصرف کنید (۱۵۰-۲۰۰ گرم)
- برنج را با پروتئین و سبزیجات ترکیب کنید
- از برنج ایرانی با کیفیت و منشأ معتبر استفاده کنید
برای خرید برنج کامفیروزی درجه یک با بهترین کیفیت و قیمت مناسب، به فروشگاه برنج ایرانی مراجعه کنید.